Benedikt Erlingsson: Þetta er auðvitað allt fréttastofunni að kenna. (Ræða á Austurvelli, 12.12.2014)

Góðir fundarmenn

Það sem mig langar að deila með ykkur er persónulegt . Það snýst um þann þátt Ríkisútvarpsins sem kallast Sjónvarp. Það er draumsýn um Sjónvarpið okkar. Draumurinn um hvað gott sjónvarp í almannaeigu gæti verið og gæti gert.

Ég tilheyri þeim hópi sem á sér draum um gott íslenskt sjónvarp. Kannski af því að ég hef kynnst sjónvarpi í almannaeigu á öðrum Norðurlöndum.

Þessi draumur var endurvakinn með nýjum útvarpstjóra og rísandi landi.

En nú átta ég mig á því að ég deili þessum draumi með allt of fáum. Alla vega ekki meirhluta þingheims.

Nú vakna ég upp við gamalkunnan veruleika.

Haltrandi og hálflamað sjónvarp, sem reynir af vanmætti en góðum vilja, að vera menningarlegt félagsheimilli þjóðarinnar en er aldrei meira en ágætis fréttastofa á hlaupum, með íþrótta- og skemmtiefni í bland við erlendar sápur héðan og þaðan eins og verkast vill og einstaka mýraljósi hér og þar þegar vel tekst til …svona annað hvert ár. (Takk fyrir Orðbragðið)

Þetta er það sem við höfum alist upp við og flest þekkjum við ekki annað úr þessari átt.

Draumurinn um fæðingu íslenska sjónvarpsins, alvöru Sjónvarps með massívri innlendri dagskrárgerð. Íslenskt sjónvarp stútfullt af íslenskum heimildamyndum og leiknu efni.
Sjónvarp með greinandi umfjöllun rannsóknarblaðamanna sem hafa tíma til að vera það sem þeir eiga að vera: sérfræðingar. Draumurinn um sjónvarp sem menntar og skemmtir en SKEMMTIR alltaf fyrst.

Þessi draumur er ei meir. Hann rætist ekki úr því sem komið er. Kannski ekki fyrr enn eftir hálfan eða kannski heilan áratug. Ef hann rætist þá yfir höfuð.

Í straumkasti hinnar stafrænu byltingar höfum við misst af bátnum sem fleytt gæti okkur yfir þessar miklu beytingar og nú verðum við hrifin með. Hugmyndin um eina sjónvarpstöð sem félagsheimilli lítilar örþjóðar með örlitla tungmálið sitt er líklega glötuð.

En hvers vegna?

Hversvegna þarf þá að sparka í Ríkisútvarpið núna. Skera á háls myndi orðjótari maður en ég jafnvel segja.

Jú einhvers staðar innst inni vitum við öll hvað liggur þarna að baki.

Þetta er auðvitað allt fréttastofunni að kenna.

Við höfum öll tekið eftir því hvernig fréttastofa Ríkisútvarpsins hefur tekið þátt í „ljótum pólitískum leik“ ásamt öðrum miðlum og nokkrum óþekkum stofnunum eins og Umboðmanni Alþingis og Ríkissaksóknara. Ekki bara það, heldur hefur fréttastofan beinlínis tekið þátt í „loftárásum“ á saklaust fólk eins og alkunna er. Verið staðin að verki við að taka virðulega ráðherra á beinið með dónalegum spurningum. Auðvitað bera fórnarlömbin hönd fyrir höfuð sér þegar endurtekið er á þá ráðist.

Þetta er staðan hjá okkur í upphafi 21. aldar. Eina fréttastofan sem er ekki í einkaeign. Fréttastofan sem við eigum öll saman og á að halda uppi hugsjónum fjórða valdsins. Sú fréttaveita sem nýtur mest traust landsmanna og á að veita sjórnvöldum aðhald og hefur svo sannarlega gert það. Þessi fréttastofa og öll menningarstofnunin: Ríkisútvarpið sjálft er nú komin í gapastokk meirhlutans. Stjórnmálamanna sem finnst að sér vegið . Nú er refsivöndurinn reistur og kutinn brýndur.
Og hvað gerum við eigendurnir?
Hvað finnst okkur um þetta?
Hvað getum við gert?

Benedikt Erlingsson. 
Ræða flutt á samstöðufundi á Austurvelli 12. desember 2014.

Ægir Þór Eysteinsson - Blóðugasti niðurskurður í sögu RÚV framundan (Kjarninn. 13.12.2014)

Stjórn RÚV í heild sinni, Magnús Geir Þórðarson útvarpsstjóri, og framkvæmdastjóri félagsins mættu á fund fjárlaganefndar Alþingis síðdegis í gær. Á fundinum ítrekaði stjórn RÚV ósk sína að fallið yrði frá fyrirhugaðri lækkun útvarpsgjaldsins, svo hægt verði að tryggja áframhaldandi starfsemi félagsins. Að óbreyttu stefnir í blóðugasta niðurskurð í sögu RÚV. Kjarninn hefur heimildir fyrir því hvað fram fór á fundi fjárlaganefndar, þar sem nefndin leitaði upplýsinga um hvaða áhrif fyrirhuguð lækkun útvarpsgjaldsins myndi hafa á rekstur RÚV. Á fundinum brugðu fulltrúar RÚV upp mynd af umfangi þess niðurskurðar sem félagið stendur frammi fyrir að óbreyttu.

Á sama tíma og stjórn RÚV ræddi við fjárlaganefnd komu nokkur hundruð manns saman á Austurvelli til að krefjast þess að stjórnvöld falli frá lækkun útvarpsgjaldsins.

Árlegur niðurskurður upp á 700 milljónir

Að óbreyttu mun útvarpsgjaldið lækka um áramótin úr 19.400 krónum niður í 17.800 krónur, og svo aftur 1. janúar árið 2016 niður í 16.400 krónur. Samkvæmt fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnarinnar fyrir árið 2015 fær félagið 3,5 milljarða króna úr ríkissjóði til rekstursins, sem er 119 milljónum króna meira en á yfirstandandi ári til að mæta verðlagsbreytingum. Þá fær félagið aukaframlag upp á 181 milljón króna úr ríkissjóði, með skilyrðum þó, meðal annars að vaxtagreiðslur RÚV verði lækkaðar.

„Samkvæmt heimildum Kjarnans gerir rekstraráætlun RÚV ráð fyrir að fyrirhuguð lækkun útvarpsgjaldsins muni leiða til nauðsynlegs niðurskurðar í rekstri félagsins fyrir hátt í 700 milljónir króna á ári.“

Með lækkun útvarpsgjaldsins um áramótin er hins vegar áætlað að ríkissjóður verði af um 300 milljónum króna. Eins og fram hefur komið er RÚV yfirskuldsett, að megninu til vegna gamalla lífeyrissjóðsskuldbindinga, og getur ekki staðið undir fjárhagslegum skuldbindingum sínum.

Samkvæmt heimildum Kjarnans gerir rekstraráætlun RÚV ráð fyrir að fyrirhuguð lækkun útvarpsgjaldsins muni leiða til nauðsynlegs niðurskurðar í rekstri félagsins fyrir hátt í 700 milljónir króna á ári. Rekstraráætlunin hefur verið yfirfarin af óháðum aðilum, að því er heimildir Kjarnans herma.

Til að rétta af efnahag félagsins undirbýr RÚV nú sölu á lóðinni við útvarpshúsið við Efstaleiti, sem borgarráð Reykjavíkur samþykkti nýverið að skipuleggja undir íbúðabyggð. Til stendur að nota söluandvirðið til að borga niður skuldir félagsins, og þá er einnig til skoðunar að selja útvarpshúsið sjálft. Ingvi Hrafn Óskarsson stjórnarformaður RÚV og Magnús Geir Þórðarson, útvarpsstjóri, hafa sagt að óskert og óbreytt útvarpsgjald myndi standa undir rekstri félagsins, gangi fyrirhuguð eignasala eftir. Fram hefur komið að þrátt fyrir sölu á eignum RÚV, þarf félagið óbreytt útvarpsgjald til að standa undir lögbundnum skyldum sínum.

Þjóðin mun finna verulega fyrir skertri þjónustu

Stjórn RÚV, sem skipuð er tíu fulltrúum sem tilnefndir eru af Alþingi þvert á flokka, eru einhuga í afstöðu sinni til fjárhagsstöðu félagsins. Á fundi fjárlaganefndar Alþingis í gær kom fram í máli fulltrúa RÚV að gangi fjárlagafrumvarpið eftir muni það kalla á umfangsmikla uppstokkun á hlutverki RÚV og nauðsynlegan niðurskurð af þeirri stærðargráðu sem ekki hefur áður sést í sögu félagsins. Samkvæmt heimildum Kjarnans vöruðu fulltrúar RÚV við því að breytingin feli í sér svo mikla skerðingu á þjónustu að félagið muni ekki geta staðið undir lögbundum skyldum sínum og líklegt væri að þjóðin myndi bregðast illa við þegar umfang nauðsynlegs niðurskurðar liggur fyrir. Ekki verði lengra gengið í hagræðingu, nú væri ekkert eftir nema kjarnastarfsemi félagsins og því einungis hægt að bregðast við stöðunni með því að skera í burtu ákveðna þætti í þjónustu RÚV.

Stjórnendur RÚV telja að niðurskurðaraðgerðir félagsins muni vekja viðbrögð á meðal almennings. Þjóðin muni finna verulega fyrir skertri þjónustu RÚV.

Samkvæmt heimildum Kjarnans hefur stjórn RÚV ekki enn hafið undirbúning á yfirvofandi niðurskurði hjá félaginu, enda telur hún í verkahring Alþingis að leggja línur í þeirri vinnu með hliðsjón af umfangi breytinganna sem framundan eru á rekstri RÚV að óbreyttu. Ljóst er, miðað við stöðuna sem uppi er, að Alþingi þarf fyrst að taka ákvörðun um hvaða þættir í starfsemi RÚV skuli víkja og samhliða breyta útvarpslögum.

Upplýstu fjárlaganefnd um umfang niðurskurðarins

Nefndarmenn í fjárlaganefnd óskuðu eftir upplýsingum um af hvaða stærðargráðu nauðsynlegur niðurskurður yrði að óbreyttu. Samkvæmt heimildum Kjarnans nefndu stjórnendur RÚV að niðurskurðurinn væri svipaður að umfangi og tvær Rás 1 og umtalsvert til vibótar, öll innlend dagskrárgerð í sjónvarpi eða allt fréttasvið RÚV en það sinnir fréttum í öllum miðlum, veðri, fréttaskýringarþáttum á borð við Kastljós og starfsemi á landsbyggðinni.

„Guðlaugur Þór Þórðarson, þingmaður Sjálfstæðisflokks og varaformaður fjárlaganefndar, sagði í fréttum RÚV í gær að ekki komi til greina að falla frá lækkun útvarpsgjaldsins.“

Ljóst má vera að með brotthvarfi Rásar 1, eða verulegs samdráttar í innlendri dagskrárgerð í sjónvarpi, mun koma til verulegrar skerðingar á menningarhlutverki RÚV og fræðsluefni mun minnka til muna. Þá myndi blóðugur niðurskurður á fréttasviði félagsins hafa verulegar skerðingar í för með sér á frétta- og öryggishlutverki RÚV og hætt við að starsfemi á landsbyggðinni myndi dragast saman enn frekar. Tveir þættir í starfsemi RÚV standa hins vegar undir sér, það er Rás 2 og erlent sjónvarpsefni, hvort tveggja vegna auglýsingatekna.

Guðlaugur Þór Þórðarson, þingmaður Sjálfstæðisflokks og varaformaður fjárlaganefndar, sagði í fréttum RÚV í gær að ekki komi til greina að falla frá lækkun útvarpsgjaldsins. Fjárlaganefnd mun ræða fjárlög ársins 2015 á fundi sínum klukkan 14:00 í dag. Fjárlagafrumvarpið verður svo afgreitt sem fjárlög ársins 2015 eftir þriðju umræðu í þinginu í næstu viku.

Guðmundur Gunnarsson - Aðförin að íslenskri tungu og sjálfstæði þjóðarinnar (Herðubreið. 11.12.2014)

Sigmundur Davíð forsætisráðherra talar ítrekað um mikilvægi samstöðu og jákvæðni þjóðarinnar og skaðann af þeim sem eru neikvæðir. Í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarflokkanna var því heitið að „rækta með þjóðinni þær dyggðir sem best tryggja farsæld og jafnræði.“

Ráðherrar hafa ítrekað lýst því yfir að þeir vilji starfa í góðri sátt og samstarfi við þjóðina og samtök launamanna, en þegar sest er að samningaborðum verður niðurstaðan ætíð sú að sáttin verði að vera á grundvelli þess sem ríkisstjórnin leggur fram. Það sé mikill „ómöguleiki“ fólginn í því að fara að vilja þjóðarinnar. Þær skoðanir sem fjölmiðlar eiga að birta verða að falla að heimsýn Sigmundar Davíðs og samráðherra hans.

Samræða er mikilvægur liður í því að móta samfélagið. Fyrsta verk einræðisstjórna er að móta goðsagnir og ráðast að tungumálinu og samskiptum meðal þjóðarinnar m.a. með því að eyðileggja merkingu orða. Sigmundur Davíð og ráðuneyti hans hafa vaðið yfir tungumál okkar á skítugum skónum og rifið í sig merkingu orða. Snúið út úr hverri spurningu sem til þeirra er beint. Þessi vinnubrögð eru velþekkt úr stjórnmálafræðum.

Í orðabók forsætisráðherra og samráðherra eru reglulega endurtekið að strax þurfi að koma til móts við heimilin og leiðrétta þann forsendubrest sem þau hafa orðið fyrir. Hér er orðið heimilin notað um þá sem skulda húsnæðislán, en samkvæmt viðtekinni merkingu íslenskunnar þá er ráðherra að segja að þeir sem ekki skulda hússnæðislán eigi ekki heimili.

Ráðherrar ríkisstjórnarinnar hafa markvisst og vísvitandi beitt fyrir sig afvegaleiðingu orða og hugtaka. Það jafngildir spillingu tungumálsins, sem síðan spillir samskiptum manna og siðferði samskipta þeirra við samfélagið. Þetta framferði framkallar siðrof, fyrst manna í millum, síðan siðrof þjóðfélagsins. Tungumálið er grundvöllur mannlegs samfélags. Spilling tungunnar og spilling siðferðis fer saman.

Tilhneigingin að breyta merkingum og kalla svart hvítt og öfugt hefur gengið mjög vel síðustu ár. Nú eru loforð ekki lengur loforð. Viðræðuslit þýða að verið sé að draga viðræður tilbaka. Orðið strax þýðir ekki strax, nema þegar það hentar. Hvað er verið að leiðrétta með skuldaleiðréttingu? Hvaða villa var gerð? Þarna er verið að blekkja.

Leiðrétting er orðin að skrauthvörfum þar sem það liggur í raun ekki fyrir hvað sé verið að leiðrétta. Forsendubrestur þar sem ráðamenn ganga fram í því að vekja rangar væntingar og koma sér síðan undan því að standa við loforðin. Hvaða forsendur brustu og hverjir voru það sem urðu fyrir þessum forsendubresti?

Framkoma ráðamanna við tungumálið er það alversta og hættulegasta sem hefur dunið á okkur undanfarin ár. Vísvitandi er gengið í að blekkja og slá ryki í augu fólks. Síðan er endurtekningin nýtt til þess að hamra á hlutunum svo almenningur fari að tileinka sér hugtakið og fara að ræða hlutina á fölsuðum forsendum.

Stjórnmálaræður og skrif aðstoðarmanna ráðherra hafa undanfarið einkennst af vörnum á því sem er óverjandi. Síðustu ár hefur þetta ástand farið síversnandi hjá ráðandi stjórnmálamönnum og aðstoðarmönnum þeirra á ábyrgðalausan hátt og vísvitandi er verið að blekkja og slá ryki í augu fólks.

Við ritun þessa pistils rifjaðist upp fyrir mér þegar fyrrv. blaðamaður á DV undir ritstjórn Óla Björns varaþingmanns Sjálfstæðismanna skrifaði grein og lýsti því þegar Óli og hans helstu samstarfsmenn umskrifuðu viðtöl og fréttir ef þeim þóttu þau ekki túlka skoðun Sjálfstæðisflokksins á nægilega heppilegan hátt.

Rifjum upp nokkur ummæli. Sigmundur Davíð kom laskaður út úr viðtölum hjá RÚV við Gísla Martein og Sigmar, auk þess lýsti hann miklum vonbrigðum með fréttastofu RÚV þegar spilaðar voru upptökur úr kosningabaráttu Framsóknar og farið yfir misræmið í framsetningu stjórnarliða fyrir og eftir kosningar. Sigmundur Davíð kallaði þessa umfjöllun „Fyrsti mánuður loftárása“.

Vigdís Hauksdóttir, formaður fjárlaganefndar, hótaði á síðasti ári að hún ætlaði að beita sér gegn „vinstrisinnuðu“ og „ESB-sinnuðu“ Ríkisútvarpinu. Gunnar Bragi Sveinsson utanríkisráðherra hefur ítrekað vegið að RÚV og m.a. lagt til að loka þáttum Egils Helgasonar. Sigrún Magnúsdóttur þingflokksmaður hefur lýst því yfir að framsóknarmenn „nenni ekki lengur“ að styðja Ríkisútvarpið og allir viti hvers vegna.

Já það er rétt hjá Sigrúnu, það vita það allir. Hér eru á ferðinni ráðandi öfl sem vega að málfrelsi og ritfrelsi ritstjórna RÚV og hóta niðurskurði og uppsögnum hjá RÚV sýni starfsmenn þessarar ríkisstofnunar ekki samstöðu með þeim sem sitja við stjórnvölinn. Þess er krafist að fréttamenn láti viðtöl við rétta og innvígða stjórnmálamenn nægja sem einu heimildina í frétt.

Ingvi Hrafn Óskarsson - Rökþrot þingmanns? (Mbl. 11.12.2014)

Guðlaugur Þór Þórðarson alþingismaður hefur að undanförnu sett fram hæpnar fullyrðingar um fjármál Ríkisútvarpsins. Hefur hann m.a. borið brigður á þá kunnu staðreynd, sem greint var frá í fréttatíma Ríkisútvarpsins, að Alþingi hefur jafnan ákveðið í fjárlögum að Ríkisútvarpið fái ekki útvarpsgjaldið óskert. Taldi fréttastofa Ríkisútvarpsins óhjákvæmilegt að árétta frétt sína um útvarpsgjaldið af þessu tilefni. Guðlaugur telur sig greinilega hafa fengið hirtingu sem undan svíður og krefst nú afsökunar frá Ríkisútvarpinu. Vandinn er hins vegar sá að á undanförnum vikum hefur Guðlaugur ítrekað farið með staðlausa stafi um fjármál Ríkisútvarpsins og beitt fyrir sig útúrsnúningum sem hvergi snerta kjarna málsins. Hann verður að sætta sig við að á það sé bent.

Talnaleikfimi sú sem Guðlaugur hefur borið á borð felst í því að vísa hálfan áratug, og lengra, aftur í tímann til þess að finna rökstuðning fyrir máli sínu. Guðlaugur burðast við að reikna út hver fjárframlög Ríkisútvarpsins voru fyrir árið 2009, með mistækum árangri, eins og það hafi nokkra einustu þýðingu fyrir umræðu um þá stöðu sem nú er uppi. Á meðan eru staðreyndirnar sem máli skipta nærtækar og skýrar; á síðastliðnum fimm árum hefur um 1.650 milljónum af innheimtu útvarpsgjaldi verið ráðstafað til annarra verkefna hins opinbera.

Einkennilegast er þó að Guðlaugur bregst ekki við áréttingu Ríkisútvarpsins með því að draga fram staðreyndir málsins, t.d. með því að leggja fram upplýsingar úr fjárlögum undangenginna ára. Þess í stað kveður hann Steingrím J. Sigfússon, fyrrverandi fjármálaráðaherra, til vitnis í málinu, þar sem Steingrímur mun einhvern tímann hafa sagt eitthvað svipað og hann sjálfur. Það virðist að mati þingmannsins vera fullnægjandi grundvöllur fyrir kröfu hans um afsökun.

Hlýtur að teljast nokkurt nýnæmi að þingmaður Sjálfstæðisflokksins leggi slíkt traust á yfirlýsingar og upplýsingar frá Steingrími J. Fram til þessa hefur traust milli þingmannanna tveggja ekki virst gagnkvæmt. Það skyldi þó ekki vera að Guðlaugur grípi þetta síðasta hálmstrá þegar rökþrot blasir við?

Höfundur er lögmaður og formaður stjórnar Ríkisútvarpsins ohf.

Ritstjórn Kjarnans: Stjórnmálamenn að rífa niður RÚV án stefnu (Kjarninn.11.12.2014)

Ríkisstjórn Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar og þingflokkar stjórnarflokkanna sem heild, virðast hafa einbeittan vilja til þess að skera niður fjárframlög til RÚV. Á næstu nítján dögum mun koma í ljós hvernig fjárlögin verða afgreidd, en margt bendir til þess að útvarpsgjaldið verði lækkað úr 19.400 krónum í 17.800 krónur 1. janúar og svo skert í 16.400 krónur árið 2016. Bréfritari fær ekki betur séð, en að þetta þýði niðurfellingu á þjónustu RÚV sem ekki er víst að stjórnmálamenn átti sig á hversu mikil er, þar sem þessi aðgerð heggur beint inn í grunnreksturinn. Þetta samsvarar því að Rás 1 og Rás 2 verði svo gott sem alveg lagðar niður í heild sinni, starfsfólki fækkað hjá öllum deildum og þjónustan stórlega skert í sjónvarpi.

Það sem er verst í þessu, og veldur áhyggjum, er að stjórnvöld með mennta- og menningarmálaráðherrann Illuga Gunnarsson fremstan í flokki hafa ekki mótað neina heildstæða og djúpa stefnu um hverju þessar breytingar eiga að skila og hvernig þær samræmast lögbundnu hlutverki. Í versta falli geta svona aðgerðir aukið kostnað, og grafið undan menningarlegu hlutverki RÚV. Það hafa komið fram sannfærandi hagfræðileg rök fyrir mikilvægi menningarstarfsemi og opinbers stuðnings við hana, meðal annars frá Dr. Ágústi Einarssyni. Sjálfstæðisflokkurinn hefur alla tíð, ekki síst þegar Davíð Oddsson, ritstjóri Morgunblaðsins, var formaður hans, stutt við menningarstarfsemi af ýmsu tagi og talað fyrir mikilvægi hennar. Á þetta hefur Benedikt Erlingsson, leikari og leikstjóri, bent. Nú virðist hafa orðið mikil breyting á, meðal annars með tilkomu nýrrar kynslóðar Sjálfstæðismanna. Svo virðist sem stjórnarflokkarnir líti svo á, að RÚV eigi ekki að starfa eftir núgildandi lögum heldur eigi það að vera mun minna að umfangi og þessar breytingar eigi að keyra í gegn, gegn vilja listamanna og fólks sem starfar við menningarstarfsemi. Þetta gæti reynst stjórnarflokkunum dýrkeypt, og hrint af stað atburðarrás sem erfitt er að sjá hvernig endar…

Árni Matthíasson - Rætur íslenskrar menningar (Mbl. 10.12.2014)

Hugsanlega er ég vanhæfur þar sem ég ólst upp með Ríkisútvarpinu, enda var afi minn tónlistarstjóri Ríkisútvarpsins og móðir mín þýddi og skrifaði barnaefni sem þar var birt. Ég lék líka í barnatímum á hennar vegum (þar til við bræðurnir heimtuðum kauphækkun og vorum reknir með það sama), þýddi bók fyrir útvarpið um stjörnufræði þegar ég var unglingur (en gat ekki lesið þar sem ég var í mútum) og var síðar með tónlistarþætti á Rás 2 fyrir tveimur áratugum eða svo.

Nú vill svo til að ég er mjög áhugasamur um tónlist og þá allar gerðir tónlistar nema kannski þýska schlager-tónlist. Þann áhuga rek ég annars vegar til þess að ég ólst upp á heimili þar sem sígild tónlist var í hávegum og svo líka vegna þess að ég ólst upp við Ríkisútvarpið. Á æskuárum mínum var það einsog hafið yfir gagnrýni, eða í það minnsta man ég ekki eftir því að neinn hefði hallmælt því nema þá vegna þess að það væri ekki nóg spilað af harmonikkutónlist. Þegar ég eltist sá ég þó ýmsa vankanta, ekki síst þann að í útvarpinu mátti ekki heyra neina tónlist sem þótti ófín, enga hóruhúsatónlist eins og mætur útvarpsmaður sagði við mig um djass fyrir langa löngu. Þar eimdi náttúrlega eftir af því að í árdaga útvarpsins töldu menn það hlutverk sitt að mennta fólk og uppfræða, hvort sem því líkaði það betur eða ver.

Með tímanum létu forsvarsmenn útvarpsins undan kalli tímans og settu á stofn útvarpsrás sem spila skyldi tónlist fyrir unga fólkið. Það var reyndar of seint fyrir mig, því ég var ekki lengur meðal unga fólksins þegar hér var komið sögu og hafði lítinn áhuga á þeirri tónlist sem þá var efst á baugi. Þrátt fyrir það hefur Rás 2 verið sá staður þar sem ég hef komist í nýja íslenska tónlist í gegnum árin, þar hafa verið þættir þar sem heyra má það sem nýjast er og forvitnilegast, eins og til að mynda sú frábæra þáttaröð Langspil sem spilar allskonar nýja íslenska tónlist.

Í þeirri sérkennilegu umræðu sem nú stendur um Ríkisútvarpið og hlutverk þess eru háværar raddir hægrimanna sem telja það goðgá að ríkið sé að halda úti útvarps- og sjónvarpsstöð og fréttavef að auki. Vissulega má taka undir það að þörfin fyrir Ríkisútvarp hefur breyst á liðnum árum og svo mikið að sjálfsagt er að endurskoða sitthvað í rekstri þess. Þeir dellumenn sem vilja aftur á móti leggja af ríkisútvarpið í nafni frelsis eru þó úti að aka eins og endranær.

Við Íslendingar töldum okkur svo mikla fjármálavitringa forðum að enginn stæði okkur á sporði, en í hruninu sem gekk yfir heiminn á síðasta áratug kom í ljós að það eina sem við gátum státað af var íslensk menning og Ríkisútvarpið hefur einmitt verið iðið við að næra íslenska menningu. Ef frjálshyggjumenn hefðu fengið að ráða ferðinni hefði ekkert verið eftir þegar fjármálastofnanir okkar hrundu. arnim@mbl.is

Árni Matthíasson

Egill Helgason - Þið hljótið að vita það (Eyjan. 10.12.2014)

Austurvöllur 4. desember 2014, um klukkan 11.30. Bjartviðri, en nokkuð kalt. 

Við vorum þarna upptökulið frá Kiljunni. Áttum tal við vegfarendur sem gengu framhjá, þar á meðal nokkra þingmenn. Ræddum málefni Ríkisútvarpsins.

Aðvífandi kemur, gangandi frá Alþingishúsinu, Sigrún Magnúsdóttir, formaður þingflokks Framsóknar.

Ég tek hana tali og spyr hvort hún ætli ekki að styðja Ríkisútvarpið, þetta var kurteislegt, nokkuð margir hlýddu á.

Þá segir þingflokksformaðurinn:

„Framsóknarflokkurinn stofnaði Ríkisútvarpið og hefur alltaf stutt það.“

Ég segi: „Og auðvitað gerið þið það áfram?“

„Nei, nú nennum við því ekki lengur!“ sagði Sigrún og strunsaði áfram.

Ég kallaði á eftir henni hvers vegna þetta væri, þá kallaði hún til mín:

„Þið hljótið að vita það!“

Svavar Gestsson - Ekki þú líka Sigurjón (Vísir. 10.12.2014)

Það er alls staðar sótt að Ríkisútvarpinu þessa dagana. Í fjárlagafrumvarpinu, í 365-miðlunum, í Morgunblaðinu. Allt þetta þrennt er skýranlegt þó að ég sé að vísu ósammála því: Ríkissjóð vantar peninga af því að verkefnin eru mörg og af því að það er búið að lækka skattana um nokkra tugi miljarða. Það er skýranlegt með 365 miðlana af því að þá vantar pláss; þar eru fjárhagslegar blikur á lofti. Og í þriðja lagi er það rökrétt að Morgunblaðið sé á móti Ríkisútvarpinu; fyrir því eru markaðsástæður og pólitískar ástæður. Og nú er Sigurjón ritstjóri þessa blaðs farinn að tala um að Ríkisútvarpið fái beingreiðslur. Æi! Ekki þú líka – Sigurjón. Skattarnir standa undir greiðslum til samfélagsins, sjúkrahúsanna, skólanna, veganna. Skattarnir eru gjaldið sem við viljum greiða fyrir að búa í siðuðu menningarsamfélagi. Beingreiðslur.

Má ég í allri vinsemd minna á að Ríkisútvarpið er menningarstofnun. Það þrífst ekki nema sem hluti af samfélaginu. Íslenskt samfélag þrífst ekki án Ríkisútvarpsins. Þættirnir um Vesturfarana hefðu ekki orðið til nema vegna þess að hér er Ríkisútvarp, hvorki þættir Egils né Andra. Má ég spyrja um fleiri atriði eins og táknmálsfréttir, sinfóníutónleika, útvarpssögurnar, stöðugar veðurfréttir? Ríkisútvarpið sem menningarstofnun er mikilvægt eins og Sinfónían, Þjóðleikhúsið, Landsbókasafnið, Þjóðskjalasafnið. Allir skilja að þessar stofnanir eru hluti af þeim veruleika sem við viljum búa við, að þær eru menningarstofnanir. Ríkisútvarpið er hluti af þjóðmenningunni; það er atlaga að þjóðmenningunni að ráðast að Ríkisútvarpinu. Var ekki einhver að taka um þjóðmenningu?

Má ég enn fremur minna á að menntamálaráðherrar Framsóknarflokksins, þeir Ingvar Gíslason og Vilhjálmur Hjálmarsson, stóðu alltaf með Ríkisútvarpinu. 
Það sem má gera núna er þetta: Látið þið Ríkisútvarpið fá útvarpsgjaldið að fullu og losið stofnunina við gamla lífeyrisbyrði.

Sýnum sanngirni. Það var nefnilega fín fyrirsögnin á leiðaranum í vikunni: Heilbrigðiskerfið skapar verðmæti. Eins er það með Ríkisútvarpið; menningin er líka verðmæti.

Hallgrímur Thorsteinsson - Leiftursókn öfgafólksins gegn RÚV (DV. 09.12.2014)

Ríkisútvarpið sætir grimmilegri og grímulausri pólitískri aðför um þessar mundir, líklega þeirri alvarlegustu sem dæmi eru um í langri sögu útvarps í almannaþágu á Íslandi. Aðförin miðar beinlínis að því að veikja fjárhagslega og menningarlega stöðu RÚV til frambúðar. Nú skal látið sverfa til stáls.

Almenn nauðsyn til niðurskurðar hjá hinu opinbera á hörðum tímum eftirhrunsáranna er höfð að yfirskini, en það þarf ekki að rýna lengi í óbrenglaðar niðurstöðutölur úr rekstri RÚV síðustu ára til að sjá að sá samdráttur og aðhald sem þurfti í rekstrinum vegna kreppunnar hefur þegar orðið. Niðurskurðurinn sem krafist er af RÚV núna með þeirri lækkun útvarpsgjaldsins sem framundan er verður því alfarið að skrifast á reikning pólitískra hefndarráðstafana frá ríkisstjórnarflokkunum.

Allar íslenskar ríkisstjórnir hægra megin við miðjuna hafa gegnum tíðina haft uppi einhverja tilburði í sömu átt þegar þær komast til valda, svo nánast hefur mátt tala um ósjálfrátt viðbragð í því sambandi. Útvarpslögum hefur verið breytt, fjárframlögum breytt eða seinkað og flokkshestum beitt fyrir vagninn til að sveigja hann inn á þóknanlegri brautir.

Allar slíkar ráðstafanir hafa vissulega haft tímabundin lamandi áhrif á starfsemi þjóðarútvarpsins en þessir leiðangrar hafa samt í rauninni aldrei náð að skila upphafsmönnum sínum tilætluðum árangri. Til þess hefur hugmyndin um útvarpsstarfsemi í almannaþágu og almenningseign einfaldlega staðið of sterkum rótum í lýðveldismenningunni.

Þegar grannt er skoðað er það augljóst að í hugum Íslendinga upp til hópa leikur alls engin vafi á gildi þess, að miðlað sé til almennings gömlum og nýjum menningarverðmætum án tillits til viðskiptasjónarmiða og haldið sé úti fréttaþjónustu og samfélgsrýni á forsendum almannahagsmuna, þar sem sérhagsmunir komi hvergi nærri. Allar viðhorfs- og skoðanakannanir staðafesta þennan hug til RÚV og jafnvel þeir stjórnmálamenn sem lagst hafa á gagnrýnisárarnar gegn Ríkisútvarpinu hafa fyrr eða síðar flestir þurft að horfast af heiðarleika í augu við þann sannleik, að á frjálsum markaði fyrirfinnast einfaldlega ekki innbyggðir hvatar til að þessum lýðræðislegu og menningarlegu þörfum sé þar fullnægt á viðskiptalegum forsendum. Það er hvort tveggja í senn einfeldningsleg tálsýn og pólitísk öfgahugsun.

Að telja fólki trú um annað getur því aldrei flokkast undir annað en pólitískan loddaraskap og þegar svo viðskiptalegir sérhagsmunir róa undir verður plebbahátturinn svo skínandi ber að fólki hrís hugur við.

Og þannig er því farið um yfirstandandi leifturárás myrkustu afla Sjálfstæðisflokksins gegn RÚV þar sem helstu hirðfífl Framsóknar spila með en sómakærari flokksmenn standa hjá þegjandalegir og rjóðir.

Þess vegna er það þeim mun athyglisverðara að þeir sem nú eru í þeirri óöfundsverðu stöðu að framfylgja útvarpslögum telja sig ekki hafa svigrúm innan þeirra til að framfylgja boðvaldi fjárlaga. Þó svo að núverandi stjórnarformaður RÚV hefði kannski glaður skrifað upp á skert framlög til RÚV í formannstíð sinni hjá Heimdalli eða SUS um árið þá stendur hann núna í baráttu fyrir því að almannaviljinn um stöðu RÚV sé virtur gegn freklegri niðurrifsstarfsemi öfgaafla í blóðmörstíð fjárlaganna.

Hann talaði skýrt í áskorun stjórnar RÚV til Alþingis fyrir viku: „Ef það er vilji Alþingis að gjörbreyta hlutverki Ríkisútvarpsins og skyldum, þá er eðlilegt að fram fari umræða og þá með tilheyrandi breytingum á útvarpslögum áður en tekin er ákvörðun um að lækka útvarpsgjald.“

Það er verður forvitnilegur prófsteinn á lögstjórnina í landinu að sjá hvernig stjórnarformanni RÚV, SUS-formanninum með mastersgráðuna í lögum frá Columbia-háskólanum, vegnar í glímu sinni fyrir hönd almennings gegn pólitískum ofstækismönnum í eigin flokki.

Ólafur Páll Gunnarsson - Þingmenn - þið hafið engan rétt (Herðubreið. 09.12.2014)

Þeir þingmenn sem sitja á Alþingi á hverjum tíma eru fulltrúar okkar hinna, fulltrúar þjóðarinnar. Það komast ekki allir Íslendingar fyrir í þingsalnum og það geta ekki allir stjórnað í einu og þess vegna kjósum við fólk sem okkar fulltrúa til að tala okkar máli á Alþingi – einn þingmann á hverja 5 þúsund landsmenn eða þar um bil. Þetta vitum við … eða hvað?

Eitt af því sem gerir okkur að þjóð er sú staðreynd að við getum talað saman. Við tölum sama tungumál, skiptumst á skoðunum, hlustum á sama útvarpið og horfum á sama sjónvarpið. RÚV, Ríkisútvarpið, þjóðarútvarpið, er eitt af því sem tengir okkur saman og gerir okkur að einni þjóð. Ríkisútvarpið er sameign okkar allra. Þetta vitum við … eða hvað?

Eitt af því sem síðasta ríkisstjórn gerði eftir hrun var að taka hluta af lögbundnu útvarpsgjaldi, sem er ákveðið á Alþingi, og nota það til að stoppa upp í risastórt fjárlagagatið. Ég er að tala um útvarpsgjaldið sem á lögum samkvæmt að renna allt til Ríkisútvarpsins. Okkur sem unnum og vinnum á Ríkisútvarpinu, og mörgum öðrum, fannst þetta súrt, en við skildum þessa ákvörðun. Hún átti að vera til bráðabirgða og átti að ganga til baka þegar þjóðarskútan væri komin út úr mesta storminum. Það hefur ekki enn gerst. Þetta vitum við … eða hvað?

Fyrrverandi og núverandi útvarpsstjóri hafa báðir barist fyrir því að Ríkisútvarpið fái þá peninga, sem ákveðið er með lögum á Alþingi að það eigi að fá, frá fólkinu sem á Ríkisútvarpið og tekur þátt í fjármögnun þess með peningunum sínum, en þeir sem eru á aldrinum 18-70 ára og hafa 1.559.003 kr. í tekjur á ári borga rúmlega 50 krónur á dag fyrir Rás 1, Rás 2, Sjónvarpið, Rondo og ruv.is. Útvarpsstjórarnir hafa lagt mikið á sig til að fá ríkið til að skila öllu útvarpsgjaldinu og hætta að setja það í annað, en nú þegar loksins lítur út fyrir að baráttan sé að vinnast ákveður ríkisstjórnin að lækka útvarpsgjaldið áður en hún skilar því.

Það er gott að lækka skatta og það er gott að sýna aðhald í útgjöldum hins opinbera. Þetta vitum við en stóra – risastóra spurningin er þessi: Hvað vakir fyrir ríkisstjórn Bjarna Ben og Sigmundar Davíðs? Hvers vegna telja þeir að það sé betra fyrir Ísland og Íslendinga að lækka útvarpsgjaldið árlega um 3.000 krónur á hvern greiðanda? Þetta eru 250 krónur á mánuði, rétt rúmar 8 krónur á dag. Þó svo að lækkunin sé ekki meiri en þetta þá skipta þessar krónur Ríkisútvarpið öllu.

Þegar íslenska þjóðin er spurð að því hvort hún vilja lækka útvarpsgaldið segja flestir: Nei – en ég vil að það renni allt til Ríkisútvarpsins. Og hvað er þá málið? Hvers vegna er það svona mikið kappsmál að Ríkisútvarpið fái minni peninga en í gær og fyrra og árið þar á undan? Getur verið að gamla samsæriskenningin sé sönn eftir alltsaman; að ákveðin öfl innan stjórnarflokkanna vilji hreinlega losna við Ríkisútvarpið, drepa það, selja það, einkavæða það á einhvern hátt…; getur það verið? Já, ég held því miður að það geti verið. Ég sé a.m.k. engin önnur rök.

Ef þeir þingmenn sem eru fulltrúar okkar ætla að greiða atkvæði með því að við spörum þessar 8 krónur á dag, hefur það dramatískar og kæfandi afleiðingar í för með sér fyrir Ríkisútvarpið, og ekki bara núna á næsta ári, heldur um ókomna tíð. Ef Ríkisútvarpið fær ekki þessar tekjur þarf að breyta starfseminni mjög mikið frá því sem við þekkjum hana í dag. Við erum ekki að tala um neitt smá rok, heldur hamfarastorm í Efstaleiti og enn eitt skrefið í átt að endalokum Ríkisútvarpsins. Ef útvarpsgjaldið verður minnkað um þessar 3.000 krónur á mann á ári þá jafngildir það því t.d., að öll dagskrá útvarpsins, bæði Rásar 1 og Rásar 2, yrði þurrkuð út, enda borga 3.000 krónur á mann í raun sem samsvarar allri dagskrárgerð beggja rásanna. Ég er ekki að segja að það verði slökkt á útvarpinu ef þetta frumvarp verður samþykkt, en tölurnar eru í þessum stærðarflokki.

Það er búið að fara í miklar aðgerðir á Ríkisútvarpinu á undanförnum árum. Starfsmenn voru 340 árið 2008 en nú eru þeir um 230, sem sagt yfir 30 prósent niðurskurður í starfsmannahópnum. Þjónustan hefur þegar verið skert. Dregið hefur úr fréttaþjónustu, dregið hefur úr starfsemi útvarpsleikhúss, aukinn endurflutningur er á báðum útvarpsrásunum, svæðisútsendingar hafa verið lagðar af og svo framvegis.

Til að stoppa upp í 3.000 kr. gatið verður gengið enn frekar á starfsmannafjöldann og heilu deildirnar mögulega slegnar af. Kannski verður hætt að senda út frá landsleikjum í fótbolta og handbolta og kannski verða bara engar íþróttir. Mögulega munu veðurfréttir í sjónvarpi verða lagðar niður, sem og Kastljós. Rás 1 hættir ef til vill samstarfi sínu við Sinfóníuhljómsveit Íslands; Rás 2 og RÚV. verða ekki á Arnarhóli á Menningarnótt; það verður ekkert áramótaskaup; Rás 2 sendir ekki út frá Bræðslunni; …við erum rétt að byrja að reyta af okkur fjaðrirnar.

Það er margt sem má gera betur í Ríkisútvarpinu en það er önnur umræða og annað mál. Ég á að sjálfsögðu von á að einhverjir svari þessum litla pistli mínum á þann veg að ég sé nú bara hræddur við að missa vinnuna mína og það alltsaman. Já, vissulega vil ég ekki missa vinnuna mína frekar en aðrir, en þetta snýst ekki um það. Ég trúi því einfaldlega að það sé verra að búa á Íslandi sem hefur ekki gott, sjálfstætt og óháð Ríkisútvarp. Miklu verra meira að segja.

Þeir sem eru kjörnir fulltrúar á Alþingi í dag eiga að hugsa um hagsmuni okkar allra; við kjósum þá ekki til að þjóna flokknum, vinum sínum eða einhverjum öðrum sérhagsmunum. Og ef einhver ykkar sem eruð á Alþingi í dag nennið að lesa þetta þá eru þetta skilaboðin: Þið hafið alls engan rétt til þess að eyðileggja Ríkisútvarpið sem við eigum öll saman. Þið getið það, en ég trúi ekki að þið ætlið að gera það.

Ólafur Páll Gunnarsson

Höfundur er tónlistarstjóri Rásar 2 – starfsmaður Ríkisútvarpsins síðan 1991.

Guðmundur Andri Thorsson - Þar kliða raddir tímans (Fbl. 08.12.2014)

Fólk er ýmislegt og alls konar; það hefur ólíkar raddir. Það afgreiðir í búð og það klippir hár eða gerir út á dragnót; það skrifar bækur, spilar á trompet eða keppir í skíðagöngu; það heldur með Leeds í enska boltanum, hlustar á Rihönnu eða Arvo Pärt, leikur við hvern sinn fingur eða sér ekki út úr augunum fyrir tárum; það stundar sjóinn, hannar nýja línu af lundastyttum, málar báta, býr til hatta, syngur í kór.

Við skiptumst ekki í tvær fylkingar, vinstri og hægri, með og á móti, heldur liggja leiðir okkar saman og sundur eftir ótal flóknum leiðum því að fólk er ýmislegt og alls konar og hefur ólíkar raddir inni í sér og kringum sig.

Samfélag og tvístringur
En við eigum samfélag þó að við séum svona ólík. Samfélagsaðildinni fylgja margvíslegar sameiginlegar skyldur og réttindi – og einhvers konar samkennd: við eigum sögu; ljóta, fagra, fyndna, hræðilega, glæsta, auma. Við eigum sameiginlegar sögur og sagnir og alls konar tilvísanir hingað og þangað; við tölum flest þessa tungu, sem er svo sannarlega ein sérviskan í heiminum. Við eigum saman menningarverðmæti.

Sem sé: Við höfum komið okkur saman um ýmsa tilhögun við það að tala saman og leitast við að heyra hvert í öðru. Gefin eru út blöð og reknar útvarpsstöðvar og sjónvarpsstöðvar; við hittumst á Kjaftaklöppinni Facebook og til eru þau sem blogga eins og þau eigi lífið að leysa. Tæknin hefur tilhneigingu til að beina okkur í tilteknar menningarkvíar. Við sækjumst, eðli málsins samkvæmt, fremur eftir því að tengjast þeim sem við teljum okkur eiga samleið með, pólitískt og menningarlega, svo að við getum rætt hugðarefni okkar við skyldar sálir. Það er þægilegt.

En varasamt. Meðal þess sem ógnar samfélaginu nú á dögum, samfélagslegri vitund og hæfileikanum til að setja sig í spor annarra – samlíðaninni sem er forsenda svo margs í siðuðu samfélagi – er tvístringurinn sem netlífinu fylgir. Hólfmennskan. Við sjáum þetta til dæmis þegar fólk sem telur sig í menningarlegri miðju landsins, í miðbæ Reykjavíkur og svo fólk sem telur hjarta landsins slá í brjósti sér og býr utan Reykjavíkur, er að skiptast á skætingi með gagnkvæmu áhugaleysi um að setja sig í spor viðhrópandans. 
Á netinu fer maður smám saman bara að heyra þær fréttir sem manni líkar vel að heyra og staðfesta þá hugmyndafræði og sýn sem maður hefur ræktað með sér í sínu hólfi. Maður les bara pistla þess fólks sem orðar af listfengi það sem maður sjálfur vildi sagt hafa. Maður leitar staðfestu og staðfestingar. Þetta er hættulegt. Við þurfum að eiga sameiginlegan vettvang þar sem sagðar eru fréttir, miðlað sögu og menningu, skipst á skoðunum og álitamál brotin til mergjar án fyrirframgefinnar niðurstöðu. Sá vettvangur er til: Ríkisútvarpið.

Sundrungartákn íslensku þjóðarinnar
Ríkisútvarpið býr við linnulausar og samfelldar árásir frá óbilgjörnum öfgasinnum sem keppast við að verða sundrungartákn íslensku þjóðarinnar; ala sífellt á úlfúð og hatri. Þetta eru menn sem eru á launum við að ganga erinda tiltekinna hagsmunaafla í samfélaginu, ýmist á þingi eða á tilteknum fjölmiðlum. Fremstur þar í flokki er Davíð Oddsson sem nú er orðinn hjú hjá LÍÚ.

Engu er líkara en að hann telji sig orðinn sérstakan saksóknara í ímynduðu sakamáli gegn þessari stofnun. Það er honum og áhangendum hans kappsmál að grafa undan því mikla trausti sem Ríkisútvarpið nýtur meðal landsmanna eins og skoðanakannanir hafa þráfaldlega leitt í ljós. Þrátt fyrir átta hundruð Reykjavíkurbréf í Morgunblaðinu, sem verða æ frekjulegri – og skringilegri – þá hafa þau skrif greinilega ekki orðið til annars en að auka traust og tiltrú almennings á Ríkisútvarpinu.

Flestir Sjálfstæðismenn átta sig á því að þjóðin vill hafa þessa stofnun, hvort sem við erum vinstri sinnuð eða hægri sinnuð. Hvar sem við stöndum. Því að þetta er okkar stofnun, sem þjónar almenningi en ekki sérhagsmunum, sinnir þjóðmenningu í víðasta skilningi en ekki stundarmarkaðsvörum, leitar sannleikans en gengur ekki erinda. Ríkisútvarpið er mikilsverður hluti af þeim innviðum íslensks samfélags sem viss öfl vilja veikja. Það ræktar samkennd okkar. Þar kliða raddir sem við myndum jafnvel ekki heyra í annars. Þar heyrum við músík sem enginn sérstakur er að reyna að selja okkur en ástæða er til að halda á lofti. Þar býr þjóðarminnið og bætist við jafnt og þétt; það sem framleitt er núna í Ríkisútvarpinu verður einn góðan veðurdag að ómetanlegum menningarverðmætum.

Í útvarpinu kliða raddir tímans. Verðmæti stofnunarinnar er ekki bara í ómetanlegu segulbanda og myndasafni stofnunarinnar; það er líka í því óáþreifanlega, sögunni, hefðinni, þekkingunni – samfellunni. Ríkisútvarpið er sameign íslensku þjóðarinnar sem vill hafa öflugt almannaútvarp hér á landi þar sem fólk fær að starfa af fagmennsku og heilindum en þarf ekki að búa við stöðugar árásir frá frekjuhundum.

Árásirnar á Ríkisútvarpið jafngilda árásum á Árnastofnun eða Veðurstofuna. Þetta er eins og að vera andvígur Þjóðminjasafninu. Þetta er eins og að berjast fyrir því að Esjan verði lögð niður.

Mugison - Kæru stjórnmálamenn. Hættið að rugla í RÚV (Fb. 08.12.2014)

Kæru Stjórnmálamenn. Hættið að rugla í RÚV, það er búið að vera í hengiflugi síðustu ár, sem er óþolandi fyrir starfsmenn þess og okkur sem eigendur. Stuðningur RÚV við grasrótina í listum er nauðsynlegur á þessu littla landi. Ég þekki það á eigin skinni; Frá 2002 - 2004 þegar ég var að stíga mín fyrstu skref sem tónlistarmaður var RÚV eini sjónvarps og útvarpsmiðillinn sem fjallaði um mig, það var ekki fyrr en Guðni Már og Óli Palli gerðu hittara úr lagi mínu, Murr Murr, að aðrir tóku við sér.

Beinar útsendingar og umfjallanir um hátíðir eins og Iceland Airwaves, Aldrei Fór ég Suður, Bræðsluna og Listahátíð Reykjavíkur geta aldrei staðið undir sér. Mér finnst nauðsynlegt að við stöndum vörð um þessi verðmæti, þessa menningu. Það verður að vera til staður sem tekur á móti Skúla Þórðarsyni, DJ Flugvél og Geimskip, Daníel Bjarna, FM Belfast, Friðriki Ómar, Skálmöld, Kristni Sigmunds, Magna, Kiru Kiru, Ham, Röggu Gísla, Bubba Morteins, Fufanu, Valdimar, Sigur Rós, Ylju, Björk og Bó. Það verður að vera til þessi miðstöð sem tengir okkur listamenn við fólkið í landinu og styður grasrótina áfram fyrstu skrefin.

Snæbjörn Ragnarsson: RÚV og Skálmöld (Facebook. 06.12.2014)

RÚV OG SKÁLMÖLD

Ég heiti Snæbjörn og ég er bassaleikari í hljómsveitinni Skálmöld. Sem stendur erum við á tónleikaferðalagi um Evrópu, búnir að eyða rúmum fimm vikum nú þegar og eigum eina viku eftir. Hlutirnir ganga betur en nokkru sinni fyrr, meðbyrinn er ofboðslegur og Skálmöld vex og dafnar. Það er að mörgu leyti táknrænt að ég skuli sitja við þessar skriftir hér í Geiselwind í Þýskalandi því nákvæmlega hér spilaði Skálmöld sína fyrstu tónleika á fyrstu tónleikareisunni árið 2011. Hér byrjaði þetta því allt saman. Eða nei. Alls ekki. Þetta hófst nefnilega heima á Íslandi.

2009 stofnuðum við þungarokkshljómsveit, sex vinirnir. Bara svona venjulega þungarokkshljómsveit. Eftir fyrstu vikurnar og mánuðina fundum við að þetta var verkefni sem við vildum leggja okkur fram við að gera sýnilegt, allt einhvern veginn small saman og okkur fannst að við hefðum eitthvað fram að færa. En hvað gerir maður þá? Þungarokk er ekki eitthvað sem á greiða leið að eyrum hins „venjulega“ hlustanda og fyrst og fremst fyrir þær sakir að fólk afskrifar oft og tíðum þessa tegund tónlistar fyrirfram, ákveður að þetta sé ekki þeirra kaffibolli. Og það er ekkert rangt við það, við förum öll á mis við stórkostlega hluti daglega vegna þess að við vitum ekki um hvað ræðir í raun og veru. Það er mannlegt. En já, hvað gerir maður þá?

Við fórum þessar venjulegu leiðir, höfðum samband við þá sem gætu haft áhuga innan kreðsunnar sem gekk upp og ofan, og reyndar meira ofan. Einn daginn fékk ég svo símtal. Á hinum endanum var dagskrárgerðarmaður á Rás 1 sem bauð mér að koma í þáttinn Víðsjá til að spjalla um þetta uppátæki. Útgangspunkturinn var textagerðin, þessi kannski óvenjulega nálgun að splæsa gamaldags kveðskap saman við þungarokk. Frábært. Ég mætti í þáttinn og átti gott spjall en grunaði ekki að maðurinn ætlaði að virkilega að spila nema þá mögulega lítið brot. En nei, heilt lag skyldi það vera. Viti menn, þarna hljómaði Skálmöld fyrst í útvarpi og það á Rás 1! Síðan þá höfum við haft þá venju að frumflytja fyrsta lag af hverri Skálmaldar-plötu í Víðsjá. Þau hafa alltaf tekið okkur vel og þess óska ég að verði áfram.

Þetta varð vendipunktur og þarna fóru hjólin að snúast, en ekki endilega þau hjól sem við höfðum búist við. Í stað þess að hinir hefðbundnu rokkmiðlar tækju okkur upp á sína arma var það RÚV sem gerði það. Við fengum umfjöllun í Kastljósi sem reyndist afskaplega dýrmæt og síðan kom Rás 2 sterkust inn. Enn í dag er það þannig að Skálmöld hefur hvergi fengið meiri spilun en á Rás 2 og ég sé það ekki breytast. Við höfum vissulega aldrei farið í daglega öfgaspilun en það er heldur ekkert undarlegt. Við erum ekki dægurlagahljómsveit og áreitið passar kannski ekki endilega inn í dagskrá fyrir alla landsmenn alla daga. Eða jú, í passlegum skömmtum. Þetta er sanngirni og fyrir það erum við afskaplega þakklátir.

Skálmöld byggir á þessum grunni, svo einfalt er það. Þarna tók okkur áhugasamt og sjálfstætt hugsandi fólk sem hefur það eitt að markmiði að miðla því sem gott er og áhugavert, jafnvel þótt efnið sé fljótt á litið allt annað en aðgengilegt eða líklegt til vinsælda. Og nú er ég ekki bara að tala um tónlist heldur alla menningar- og þjóðarflóruna. Þetta er vettvangurinn fyrir alla til að koma sínu að og fyrir hina að meðtaka. Metnaðarfull dagskrárgerð um alla kima mannlífsins, ekki bara froðusnakk um fríar flatbökur og vinsældalista erlendis, um það hverfist RÚV.

Mér þótti afskaplega gaman að opna tölvuna mína nývaknaður í gær og sjá mér til undrunar að Skálmöld fær 9 tilnefningar til Íslensku tónlistarverðlaunanna. Mér fannst þetta hálfóraunverulegt, staddur utan landssteinanna hvar við vinnum að því alla daga að stækka drauminn, og finna svo þennan ofboðslega kraft að heiman. Ég sat þarna hálfþunnur og meyr í óþægilegum leðursófa og rakti með sjálfum mér leiðina hingað. Sama hvar ég drap niður fæti í sögu Skálmaldar áttaði ég mig á því að RÚV var aldrei langt undan. Í hverjum einasta kafla höfum við á einhvern hátt unnið með þeim snillingum sem þar vinna. Nálgunin hefur verið misjöfn og hlutirnir farið mishátt en þegar við höfum haft eitthvað fram að færa höfum við mætt ótrúlegu viðmóti þar á bæ. Og hvernig snýr þetta þá allt saman?

Hvert eitt og einasta okkar á sína Skálmöld, Skálmöldina sem við félagar áttum fyrir rúmum fimm árum og enginn þekkti. Þín Skálmöld getur verið í formi tónlistar, myndlistar, ræðumennsku, stjórnmála, útsaums, kaffigerðar, eldflaugavísinda, snuddubandahekls eða sjóstangarveiði. Mín Skálmöld hlaut athygli vegna þess að við eigum stofnun sem sinnir því sem vel er gert, svo einfalt er það. Ég sæti ekki hér með bestu vinum mínum, skælbrosandi að lifa þennan litla draum ef þessi grunnur hefði ekki verið lagður. Já, ég fullyrði að Skálmöld væri ekki hér ef ekki væri RÚV.

Og helvítis, helvíti! Ætla nú einhverjir froðusauðir að leggja þessa grunnstofnun okkar allra í rúst? Af hverju? Hvaða haldbær rök gætu mögulega verið fyrir því? Þetta er það sem við erum, þetta er loftið sem við öndum að okkur og þetta er það sem gerir okkur að þjóð. Ég veit lítið sem ekkert um stjórnmál eða peninga, en ég er ágætlega að mér þegar kemur að rökhugsun. Ef við kippum fótunum undan RÚV kippum við líka fótunum undan öllum Skálmöldum landsins, stórum og smáum. Og þá er þetta búið. Þá sæti ég ekki hér nákvæmlega núna, orðinn of seinn í sándtékk, á tónleikastaðnum þar sem landvinningarnir hófust. Þá væru nefnilega engir landvinningar.

Kjaftfor og loðinn maður með þann draum að geta sinnt þungarokkshljómsveitinni sinni, það er ég. Uppskriftin hljómar ekki vænleg til árangurs, en hingað er ég samt kominn. Ég er óendanlega þakklátur fyrir það og þetta hef ég gert á mínum forsendum. RÚV tók mér og hljómsveitinni minni eins og við erum, þau reyndu engu að breyta en hjálpuðu til með öllum leiðum og hvöttu okkur til dáða.

Orðatiltækið segir að maður uppskeri eins og maður sáir. Við höfum sáð grimmt og uppskorið eftir því. En við hefðum ekki uppskorið ef við hefum ekki haft frjóan jarðveg til að sá í.

Þetta má ekki fara svona.

Virðingarfyllst og fyrir hönd Skálmaldar,
Snæbjörn Ragnarsson

Dimma - Við sem elskum þungarokk (Fb. 05.12.2014)

Við sem elskum þungarokk höfum ekki verið í miklum forgangi hjá fjölmiðlum á þessu góða landi okkar í gegnum tíðina. Það er gríðarlega erfitt fyrir þungarokkshljómsveitir að koma sinni tónlist á framfæri í útvarpi og sjónvarp er nánast ekki til fyrir þessa tónlist.
En ef maður skoðar hvað RÚV hefur verið að gera fyrir okkar tónlist og bara almennt séð fyrir íslenska tónlist þá fyllist maður von um að við séum að ná í gegn til þeirra fjölmörgu rokkhunda sem byggja þetta land. Uppá síðkastið hefur RÚV komið sterkt inn með Stúdíó A þar sem DIMMA, Skálmöld og Sólstafir hafa allar komið fram á síðustu vikum til að spila tónlist sem venjulega er ekki talin verðug þess að koma fram fyrir sjónir "almennings" í almennum fjölmiðlum. Rás 2  hefur auðvitað alltaf lagt sig fram um að gefa okkur í rokkbransanum mikilvægt tækifæri á að koma okkar tónlist á framfæri við hlustendur sína. Beinar útsendingar frá Bar 11, Rokkjötnum, Studio 12, Dordingull á Rás 2, Plötuskápurinn og margt fleira eru dæmi um það. 

Þegar fólk talar fjálglega um að nú sé hið "Íslenska metal sumar" þá er mikilvægt að hugsa um það að þessi gróska er ekki sjálfssprottin. Rokkböndin vita það að ef metnaður er lagður í verkefnið og vandað er til verka þá er alltaf hægt að hafa samband við þáttagerðarmenn á R2 til að leyfa þeim að heyra stöffið, fá að koma í smá viðtal og kynna það sem menn eru að gera hverju sinni. Þar hittir maður fyrir fólk sem er búið að hlusta á lögin sem þeim eru send og hefur einlægan áhuga á tónlistinni. Það er ekki sjálfgefið að íslensk tónlist blómstri með þeim hætti sem hún gerir nú um stundir. Þetta er lítill markaður, það er erfitt að fá fólk á tónleika og plötusala er í frjálsu falli. Ef það er ekki til svona batterí eins og RÚV sem sinnir þessu hlutverki þá verða áhrifin á tónlistarsenuna mjög mikil og slæm.
Við í DIMMU ætlum ekki að gera fólki upp stjórnmálaskoðanir né blanda pólítík inn í okkar kynningarstarf aðra daga en í dag er dagur íslenskrar tónlistar og við ásamt bræðrum okkar í Skálmöld og Sólstöfum fögnum því að hafa fengið tilnefningar til Íslensku tónlistarverðlaunanna í morgun. Okkur er til efs að þessi uppgangur þungarokks væri staðreynd ef RÚV sinnti ekki þessu menningarhlutverki sínu auk ástar starfsfólksins þar á íslenskri tónlist. Pælum aðeins í stóru myndinni og látum ekki eyðileggja innviði íslenskrar tónlistar eða draga hana ofan í eitthvað pólitískt drullusvað.

Áskorun Stjórnar RÚV til Alþingis (01.12.2014)

Á und­an­förn­um árum hafa fram­lög til Rík­is­út­varps­ins ít­rekað verið skor­in niður, mikið hef­ur verið hagrætt í starf­sem­inni og dregið úr þjón­ustu. Síðastliðið vor létu stjórn RÚV og nýir stjórn­end­ur fé­lags­ins gera sjálf­stæða út­tekt á fjár­mál­um fé­lags­ins. Niðurstaðan var sú að fé­lagið er yf­ir­skuld­sett og er stærst­ur hluti skuld­anna gaml­ar líf­eyr­is­sjóðsskuld­bind­ing­ar. Þá blas­ir við að tekj­ur duga ekki fyr­ir þeirri þjón­ustu sem fé­lagið veit­ir og grund­vall­ast á út­varps­lög­um.

Í út­varps­lög­um eru skyld­ur lagðar á herðar Rík­is­út­varps­ins og þær nán­ar út­listaðar í þjón­ustu­samn­ingi milli Mennta- og menn­ing­ar­málaráðuneyt­is­ins og Rík­is­út­varps­ins. Til að standa und­ir þjón­ust­unni er í út­varps­lög­um gert ráð fyr­ir því að Rík­is­út­varpið fái út­varps­gjald sem lands­menn og lögaðilar greiða nú. Útvarps­gjaldið er 19.400 kr á ár­inu 2014 en ríkið hef­ur á und­an­förn­um árum tekið hluta út­varps­gjalds­ins og nýtt í al­ger­lega ótengd verk­efni.

Stjórn Rík­is­út­varps­ins hef­ur ít­rekað að sam­ræmi verði að vera milli þeirr­ar þjón­ustu sem fé­lag­inu ber að veita og þeirra tekna sem fé­lagið fær til að standa und­ir þjón­ust­unni. Stjórn RÚV hef­ur óskað eft­ir því að Rík­is­út­varpið fái út­varps­gjaldið óskert eins og það er á ár­inu 2014. Sú upp­hæð dug­ar til að standa und­ir starf­sem­inni til framtíðar. Sam­hliða hafa stjórn RÚV og nýir stjórn­end­ur unnið að eigna­sölu sem von­ast er til að leysi upp­safnaðan skulda­vanda fé­lags­ins.

Útvarps­gjaldið á Íslandi er með því lægsta sem þekk­ist meðal ná­grannaþjóða þrátt fyr­ir að þær séu all­ar mun fjöl­menn­ari. Fram­lag hvers Íslend­ings til Rík­is­út­varps­ins er t.d. mun lægra en þegn­ar Bret­lands og Nor­egs (BBC, NRK) greiða til sinna rík­is­stöðva og sam­bæri­legt því sem þegn­ar Dan­merk­ur, Svíþjóðar og Finn­lands (DR, YLE og SVT/​SR) greiða til sinna rík­is­stöðva.

Nú stend­ur til að út­varps­gjaldið lækki um ára­mót­in úr 19.400 kr niður í 17.800 kr og svo að út­varps­gjaldið lækki aft­ur að ári niður í 16.400 kr. Gangi þess­ar fyr­ir­ætlan­ir eft­ir blas­ir við stór­felld breyt­ing á hlut­verki, þjón­ustu og starf­semi Rík­is­út­varps­ins með stór­tæk­ari niður­skurðaraðgerðum en áður hafa sést hjá fé­lag­inu. Aug­ljóst má vera að sú þjón­usta sem Rík­is­út­varpið veit­ir tæki  stakka­skipt­um við þessa breyt­ingu með sam­drætti á öll­um sviðum. Þá er ljóst að áætlan­ir um úr­bæt­ur á til­tekn­um þátt­um í starf­sem­inni eru ófram­kvæm­an­leg­ar en nýir stjórn­end­ur og stjórn hafa hug á að efla þjón­ustu við lands­byggðina, bjarga efni í Gull­kistu Rík­is­út­varps­ins og gera aðgengi­legt þjóðinni, efla fram­boð á vönduðu barna­efni á ís­lensku, leggja aukna áherslu á inn­lenda fram­leiðslu og bæta dreifi­kerfið um land allt.

Ef það er vilji Alþing­is að gjör­breyta hlut­verki Rík­is­út­varps­ins og skyld­um, þá er eðli­legt að fram fari umræða og þá með til­heyr­andi breyt­ing­um á út­varps­lög­um áður en tek­in er ákvörðun um að lækka út­varps­gjald. 

Rík­is­út­varpið er ein mik­il­væg­asta menn­ing­ar- og lýðræðis­stofn­un þjóðar­inn­ar. Stjórn Rík­is­út­varps­ins bein­ir þeirri ein­dregnu áskor­un til Alþing­is að það standi vörð um Rík­is­út­varpið með því að falla frá fyr­ir­hugaðri lækk­un á út­varps­gjaldi.

Stjórn RÚV,

Ingvi  Hrafn Óskars­son, formaður.                       Ásthild­ur Sturlu­dótt­ir,

Björg Eva Er­lends­dótt­ir,                                        Guðlaug­ur G. Sverris­son,

Guðrún Nor­dal,                                                     Friðrik Rafns­son,

Magnús Stef­áns­son,                                             Mar­grét Frí­manns­dótt­ir,

Val­geir Vil­hjálms­son,                                            Úlf­hild­ur Rögn­valds­dótt­ir.

Líf í slagæðum - nokkrir vildarvinir RÚV skrifa (01.12.2014)

RITHÖFUNDAR, LEIKSTJÓRAR OG PRÓFESSORAR SKRIFA

Árið 2006 voru haldin nokkur eftirminnileg menningarmálþing í miðju hins fullkomna peningastorms sem feykti mörgum góðum gildum út úr sjónsviði. Eitt þessara var málþing BÍL um íslenskt sjónvarp. Þar var m.a. bent á takmarkaða menningarumfjöllun í Ríkissjónvarpinu, miðað við lög um hlutverk þess, enda var þar þá enginn bókaþáttur, enginn þáttur um leiklist eða myndlist, ekki einu sinni hugmynd á lofti um skemmtiþátt um tungumálið. Þetta hefur góðu heilli breyst til batnaðar, íslenskt leikið efni hefur m.a.s. aukist, enda komu áhrifamenn smám saman til sjálfra sinna og Sjónvarpið sýndi styrk sinn.

Nú er hins vegar orðið aðkallandi að viðra áhyggjur af hljóðvarpshluta RÚV, sem virðist búa við stöðuga þrengingarógn og þumalskrúfur sem torvelda starfsliðinu að sinna sínu dýrmæta starfi. Í ljósi umræðunnar er nauðsynlegt að árétta að Rás eitt Ríkisútvarpsins er lífæð sem ekki má rjúfa, hún er ein sinnar tegundar í landinu og sinnir ómissandi og upplýsandi umfjöllun um tónlist, bókmenntir, sögu, samfélag, náttúru, lýðræði, tungu, nýsköpun, neytendamál, skipulagsmál, menntamál o.m.fl., auk þess að frumskapa bæði útvarpsleikhús og barnaefni. Öll þessi starfsemi er jafnmikilvæg og almannavarnahlutinn og fréttaflutningurinn. Óþarft er að taka fram að Rás tvö er að sama skapi skýr í sinni sérgrein, í miðlun og merkingu íslenskrar dægurtónlistar, tilraunamúsíkur og sköpunar, meðfram virkri samfélagsumræðu.

Í stuttu máli; það er óhugsandi að skera Rás eitt frekar niður eða bræða inn í aðrar stöðvar án þess að skaða grunnstoð í hugsun okkar sem hóps. Útvarpsstöð með 80 ára samfellda sögu ætti ekki að lifa við lífsháska, síst af öllu undir stjórnvöldum sem hafa handsalað að „auka virðingu fyrir merkri sögu landsins, menningu þess og tungumálinu“. Hlustendur láta heldur ekki yfir sig ganga að klórað sé í innri gerð Rásar eitt með skyndiráðum sem eiga að afla peninga, eins og nýleg dæmi eru um – þeir treysta því að fjárveitingarvaldið komi grunnmálefnum Ríkisútvarpsins á þurrt í þeirri umræðu sem nú stendur. 

Það stoðar lítið að afnema vörugjöld á viðtækjum ef þau útvarpa engu nema upplýsingum um hvað klukkan er. Við þurfum þvert á móti útvarp sem skýrir út tímana sem við lifum á og segir okkur í alvöru hvað klukkan slær. Og ef ekki er stemning fyrir því að afhlutafélagavæða RÚV eða auka framlögin að sinni, ætti stofnunin í það minnsta að fá allt útvarpsgjaldið eins og henni ber samkvæmt orðanna hljóðan. Það er lágmark, það er skynsamlegt.
Guðrún Kvaran, prófessor emeritus
Kristín Helga Gunnarsdóttir, rithöfundur
Kristín Jóhannesdóttir, leikstjóri
Sigurbjörg Þrastardóttir, rithöfundur
Andri Snær Magnason, rithöfundur
Kristján Árnason, prófessor
Pétur Gunnarsson, rithöfundur
Sigurður Pálsson, rithöfundur
Sveinn Einarsson, leikstjóri
Þorbjörn Broddason, prófessor emeritus